Bangladeş Dosyası

Geleceğin ekonomi sorunu: İstihdam yaratmak

• LAWRENCE H. SUMMERS

Lincoln Agnew

Milenyumun en büyük ekonomik sorunu kıtlık. İnsanlar üretilebilecek olandan çok daha fazlasını istiyor. Sorun; olabildiğince üretim yapmak ve herkesin adil şekilde pay almasını sağlamak.
Sorunlar birçok açıdan boyut değiştirdi. Örnek vermek gerekirse obez olan ABD'lilerin sayısı yeterince beslenemeyenlerden çok daha fazla. Bu durum yaşanacak gelişmelerin bir alameti. Geleceğin ekonomi sorunu yeterince üretim yapmak değil, yeterli sayıda 'iyi iş' sağlamak olacak.
Son yüzyılda tarımda yaşananlar oldukça dikkat çekici. Tarımda istihdam edilen ABD'lilerin sayısı yüzyıl öncesine kıyasla üçte birden fazla gerileyerek yüzde 1-2'ye düştü. Peki neden? Gıda her zamankinden bol olsa da tarımsal verimliliğin kayda değer oranda yükselmesi ve mekanizasyona geçilmesi nedeniyle tarım işçilerine olan talep azalıyor.
Tüm bunların oldukça geniş bir alana yayılan sonuçları oldu. On milyonlarca insan imalat ve hizmet sektörlerinde iş bulabilmek için kırsal kesimden kentlere göç etti. Federal hükümet geride kalanları desteklemek için son on yılda 100 milyar doların oldukça üstünde harcama yapmak zorunda kaldı. Küresel problemler devam etse de bugün ABD tarım sektöründe problem gıdanın erişilebilir olması değil, bir zamanlar tarım sektöründe çalışmış kişilerin geçim kaynaklarının korunması.
'Yazılım dünyayı yiyor'
Tarımda yaşananlar ekonominin diğer bölümlerinin de çoğunda yaşanıyor. Marc Andreessen'in de dediği gibi: "Yazılım dünyayı yiyor." İmalat sektöründe gelecek birkaç yıl içinde istihdamın artmasını beklemek için iyi nedenler var ancak uzun vadeli trend acımasız ve neredeyse dünyanın tamamında böyle. Tarımda olduğu gibi teknoloji de çok sayıda üretim çok daha az kişiyle yapılabiliyor.

The Wall Street Journal

Peki ya hizmet sektörü? Gelecek neslin döneminde taksilerin sürücüsü olmayacak, mağazalarda ödeme yapmak otomatik hale gelecek, çağrı merkezleri ses tanıma teknolojisi ile otomatikleştirilmiş durumda, rutin haberler robotlar tarafından yazılacak, danışmanlık için uzman sistemlere başvurulacak, finansal analiz yazılım tarafından yapılacak, tek bir öğretmen yüz binlerce öğrenciye ulaşacak ve yazılım öğrencilere güçlü yanlarına ve zayıflıklarına göre ödev tanımlayacak.
Verimliliğin artması nedeniyle işlerini kaybeden kişiler diğer sektörlerde çalışabilir. Ancak yazılım devriminin tarımsal devrimden çok daha büyük olacağını düşünmek için çok sayıda neden var. Bu defa değişim daha hızlı gerçekleşecek ve ekonomide daha büyük bir payı etkileyecek. Tarım sektöründen ayrılan çalışanlar imalat ve hizmet sektörlerindeki birçok işe geçebilir. Ancak günümüzde ihtiyaç duyduğu istihdamın azaldığı sektör sayısı istihdam yaratandan daha fazla. Yazılım teknolojilerinin genel amaç yanı yazılımın yarattığı endüstri ve istihdamın sonsuza dek sürmeyeceği anlamına geliyor. VCR'nin sinema sektörü için kötü, Blockbuster'ın ise önemli bir istihdam yaratıcısı olduğunun savunulduğu dönem çok da uzak bir geçmişte kalmış değil.
İstihdam sektöründe tedirgin edici trendler
İş bulma ABD'de zaten kronik bir problem. 50 yıl kadar önce 25-54 yaş arası her 20 erkekten biri işgücünün dışındaydı. Söz konusu dönemden bu yana işgücünün eğitimi kayda değer şekilde arttı. Ancak ekonominin normal dönemsel koşullarına geri döndüğünde 25-54 yaş arası her altı erkekten birinin işsiz olacağını beklemek makul bir tahmin olur.

Bloomberg News

Lawrence Summers

Mevcut trendler devam ederse gelecek neslin döneminde orta yaşlı erkeklerin dörtte biri işsiz olacak. Böyle bir dünyada erkeklerin yarısından fazlası 20'li yaşların sonlarında bir yıldan uzun bir süre işsiz kalacak. Böyle bir tecrübeden sonra işsiz kalan kişilerin ne kadarının tekrar işgücüne katılacağını bilemiyoruz ancak Büyük Resesyon nedeniyle erkeklerin uzun bir süre işsiz kalmalarının endişe verici olduğu bir gerçek.
Kısacası ekonomi politikasında sorun gelire, alım gücüne ve haysiyet sahibi olmaya ihtiyacı olan kişiler için yeterince istihdam yaratmak. Bu amaç ne gerektiriyor? Hükümetin rolü Gladstone, Bismarck ve iki Roosevelt tarafından sanayi çağının ihtiyaçlarını karşılamak üzere dönüştürüldü. Bilgi çağının ihtiyaçlarını karşılamak istiyorsak bunların denklerine ihtiyacımız olacak.
editorturkiye@wsj.com