Cuma 24 Nisan notları
cengizaktar@gmail.com
Twitter@AktarCengiz
24 Nisan 2015
Geçen yıl 30 Aralık tarihli makale “Ermeni Soykırımı
Anadolu’nun Büyük Felâketidir” diye bitiyordu. Anlamı şu: Ermeniler
Anadolu’da her anlamda yok edildiler ama geride
kalanlar ki genelde onların katilleri, katliamdan sonra bir çölde yaşamaya mahkûm oldular. Ne insan ilişkisi
kaldı ne ahlâk, ne vicdan kaldı ne merhamet… Ne ekonomi kaldı ne siyaset, ne
ilim kaldı ne irfan… Soykırım ve Türkiye- Yunanistan arasında gerçekleşen
Ortodoks- Müslüman nüfus mübadelesi sonrasında Anadolu’nun can suları kurudu,
toprak çöle döndü. Bu Cuma ve bu 24 Nisan katliamlardan değil o muazzam medeniyet kaybından söz edelim ki felâketin boyutları
idrak edilsin.
Canlarını kurtaran veya mübadeleyle Yunanistan’a sürülen vasıflı ve
yetenekli Anadoluluların yeni vatanlarında neler yaratmış olduklarıyla ilgili
mufassal bilgi yok ama derlenmeyi bekleyen bir dolu enformasyon mevcut. Beyin göçünün nasıl beride kalanın felâketi olduğunu
anlamak için beş eski vatandaşımızdan söz edelim.
Raymond Damadian: 1936’da New York’ta
doğan matematikçi ve doktor Raymond Vahan Damadian, 1915’te Türkiye’den kaçıp
ABD’ye göçen Vahan Damadian’ın oğlu. 1969’da tıp dünyasının vazgeçilmezi MR aletini icat etti.
George Simjian: 1905 Antep doğumlu
Simjian, 1915’teki katliamlarda ailesini kaybetti. Önce Beyrut’a oradan
Marsilya’ya ve en sonunda ABD’ye göçerek Connecticut’taki akrabalarının yanına
sığındı. Birçok buluşun patentini aldı. Uygulaması başkasına ait olsa da bankamatik fikrini geliştirendir. En önemli
buluşları arasında, teleprompter vardır.
Artür Bülbülyan: 1900’de Isparta’da
doğan ve 1920’de ABD’ye göçen Bülbülyan, II. Dünya Savaşı’nda Amerikan ordusu
tarafından kullanılan A14 oksijen maskesini icat etti.
Asadur Sarafyan: 1895’te Kayseri’de,
Hamidiye Alayları katliamlarından kaçmak için anne ve babasının sığındığı bir
mağarada dünyaya gelen ve hayatta kalabilen Sarafyan, 1914’te ABD’ye göç etti.
Makine mühendisi. Deniz suyundan içme suyu elde
eden arıtma tesisi, portatif elektrikli testere, kitap ciltleme makinesi gibi birçok alet icat
etti. En önemli icadı ise, hiç şüphesiz otomatik
araba vitesidir.
Alex Manoogian: 1901’de İzmir’de
doğan Manoogian, 1920 yılında ABD’ye göç etti. Endüstri mühendisi. En büyük
icadı sıcakla soğuk suyu karıştıran tek gövdeli
musluktur. Ve daha niceleri…
Bakalım emlâkin durumuna. Gayrimüslimler Anadolu’dan dinsel/etnik temizliğe
tabi tutulmadan önceErmenilerin bugüne kadar sayılabilmiş 2471 kilisesi, 427 manastırı,
1391 okulu var. Rumların 1346 kilisesi, 47
manastırı, 526 okulu… Süryanîlerin 79 kilisesi 27 manastırı, 5
okulu… Musevîlerin 134 havrası, 17 okulu… Bu yapıların her
biri mimarî başeserdir. Yıkımları ağırlıklı olarak Cumhuriyet döneminde cereyan
ediyor. Ayakta kalan bir avuç yapının çoğu ise definecilerin potansiyel
kurbanı.
İstanbul SALT Beyoğlu’nda sanatçı Dilek
Winchester’ın halen süren “Yüzyılların Yüzyılı” sergisinde yer alan 2007 tarihli
“Okuma ve Yazma Üzerine” yerleştirmesi 1900’lerin başında Anadolu’da konuşulan
dil sayısını ve bu diller arasındaki geçişkenliği, sentezi, sinerjileri
irdeler. Burada yaşayan insanlar Ermenice,
Kürtçe, Osmanlı Türkçesi, Rumca başta olmak üzere sayısız dil, lehçe ve Arap, Ermeni, Grek alfabelerini kullanırlarken bu zenginlik âniden tek dil ve tek alfabeye düşüveriyor.
Keza, Huşamadyan sitesine gidin Ermeni
komşularınızın günlük hayatlarına bir göz atın (www.houshamadyan.org/tur/home.html)
Gayrimüslimlerin silinmesiyle neler kaybedildiği konusunda çalışmalar
artarak sürecek. Bu yıl 21-22 Kasım’da Hrant Dink Vakfı’nın tarih toplantısı
kaybolan medeniyeti irdeleyecek.
Geride kalanlar Ermenilerin ardından
sadece define arıyor… Yüz yıldır… Oysa esas defineler çoktan bu topraklardan
çekip gitti, definecilerin marifetiyle, farkında bile değiller…
Yorumlar
Yorum Gönder