Bangladeş Dosyası

Modernizmin Sembol Aksesuarı:Kravat

            Atilla MORÇOL

            Ramazan 1432/Konya

“Bir kavme benzemek”  nedir?  Ya “İslam’ın boyası” nasıl birşeydir? Ya da “teberri ve tevalla” konusu?!  İslam İnancına sahip  bir bireyin kendine özgü bir giyim tarzı olmamalımı?  Bir kalabalık içinde Müslüman kılık ve kıyafetinden ayırt edilmemelimi?

İnsanların tüketimleri,kılık ve kıyafetleri,eşyayla, insanlarla ve çevreyle ilişkileri dünya görüşleri çerçevesinde şekillenir ve buna hayat tarzı denir.Bu sorular inançlarını ciddiye alanlar için önemlidir elbet! O nedenle de   mü’minler İslami dünya görüşlerine göre ve hayat tarzlarına uygun giyim tarzlarını kuşanmışlardır her zaman. İslam medeniyetiyle gayri müslimlerin medeniyetleri arasındaki mutfak,folklör,zevkler ve tercihler arasındaki farklılıklarda, dünya görüşleri ve buna bağlı tarzı hayatlarından kaynaklanmaktadır. Müslüman bir ailenin yemek kültürü ile batılı bir ailenin yemek kültürü;şekil,muhteva ve adab olarak büyük farklılıklar sergilediği herkesin malumudur. Erkek ve kadın kıyafetlerinde de durum böyledir.  Müslümanların kıyafetleri en azından gayrimüslimlerden tesettür ve hicab konusunda farklılık gösterecektir. Müslümanların  libası;  libası  Taqwalarıyla uyum içinde olacaktır. İbadet ve yaşam tarzına uygun kıyafetlerde gayrimüslimlerden farklılık oluşturacaktır. Örneğin namaza elverişli giysiler gibi. Mükezzibin, giyimini zevk ve şehvetiyle  belirlerken,  muvahhidlerin Vahyi ilkelere göre  hareket edeceği tabiidir. Müslüman,Vahiy vasıtasıyla  akidesini,düşüncelerini cahiliyeden,şirkten,çirkinlikten,fenalıktan temizleyeceği gibi çevresini,yaşam alanlarını ve kılık ve kıyafetlerini (Libasını) da temizlemek ‘islamlaştırmak’ vahiyle inşaa etmek zorundadır. Mü’min bir kadının hicapsızlığı ile mü’min bir erkeğin modern kıyafetin en belirgin aksesuarlarını kuşanması arasında bir  fark olup olmadığı konusunda, ne yazık ki bir kısım Müslüman kafa  karışıklığı yaşarken bir kısmıda bir beyis görmemekte olduğu anlaşılmaktadır.   Modernizmin tasallutuna açık bir toplumda yaşayan mü’minler pantolon,gömlek,ceket ve benzeri giyim tarzlarını kullansada bunları inançlarıyla,yaşam tarzı ve dünya görüşleriyle  uyumlu hale getirmesini bilmelidir. Geniş ve rahat pantolon,gömleğin pantolon dışına serbest bırakılması,yakasız libaslar,vucut hatlarını örten elbiseler,mütevazi,pahalı olmayan,lükse kaçmayan,israfa dikkat etmek v.b  kendi çizgisini,kimliğini ortaya koyabilmelidir. 

Kravatın Kısa Tarihçesi

1635’de, 30 Yıl Savaşları sürerken Fransız Kralı XIII. Louis için savaşan yaklaşık 160 bin lejyoner ve şövalye arasında bulunan Hırvat lejyonerleri boyunlarındaki tek düğümlü attkılarındandan hemen farkediliyorlardı. Onları farklı kılan, boyunlarına bağladıkları atkılardı. Hırvat askerlerini uğurlayan eşleri, sevgilileri, anneleri başlarından çıkarttıkları atkıları,örtüleri sevdikleri adamların boyunlarına bağlamış ve birerde düğüm atmışlardı. Bir yandan evlerinden uzakta oldukları sürece bu atkıları her gördüklerinde kendilerini ve evlerini anımsayacaklarını bir yandan da attıkları özel düğümlerin erkeklerini kötülüklerden koruyacağına inanıyorlardı.

Kravat, Kibirli ve şatafatlı Fransız aristokrasisi arasında 1650’lerde moda oldu. Fransızlar, kendi renklerinide kattıkları bu aksesuara; ‘A la Croate - Hırvat Usulü’ adını takmışlardı.Bir zaman sonar, A la Croate’ın, Cravate’ye, arkasından  bugünkü kullanıldığı şekliyle ‘kravat’ haline dönüşürken şekli, kullanımı, yüklendiği sembolik anlamlar da tarihin akışıyla birlikte değişikliklere uğradı.

Uzun ve tartışmalı bir tarihe sahip olan kravat, bugün dünyada yaklaşık 650 milyon kişi tarafından kullanılıyor ve yılda satılan kravat sayısı ise 800 milyonu buluyor. İşportadaki satışlarıyla birlikte her halde bir kaç milyona baliğ olsa gerek. 1960’lardaki çiçek çocuklar ve özgürlük şarkılarıyla birlikte,statükoyu, düzeni temsil ettiği gerekçesiyle ciddi bir darbe yedi bu kravat aksesuarı. Gerçektende resmi ideolojilerin,devlet otoritarizminin,ve uluslararası sermayenin adeta resmi üniformasına dönüştürülmüştür. 1980’lerin ‘yuppi’leriyle birlikte yeniden gündeme oturmayı başardı. Bir tür kartvizit gibi boyunlarında taşıdıkları kravat ile gurur duyan erkekler, cahilliklerini kravatla örtmeye çalışan züppeler, alttan gelerek toplumda yeni sınıflar oluşturan köylüler, kendilerini  kabullendirme adına, elde etmek için her değerini peşkeş çekmeye meyyal  bir pisikoloji ile  yeni  statülerinin bayrağı haline dönüştürdüler kravatı.

Erkeklerin giyim konusundaki bilgisini ve hatta genel olarak zevkini kravatı üzerinden yapılan değerlendirmeler belirliyor.

Osmanlı İmparatorluğu içinde kravat takan ilk padişah Sultan Abdülmecid olarak biliniyor. Batılılaşma hareketleri etkisinde öncelikle aydınlar arasında kendine yer bulan kravat, padişahın da tercih doğrultusunda devlet dairelerine girmiş oldu.
Cumhuriyetin ilanı ve kılık kıyafet devriminin etkisiyle ve otoriter,baskıcı  yaklaşımla  önce kentlerde ardından kasabalarda yaygınlaşan kravat kullanımı bu gün “kamusal alan” da ve özel sektörün büro  hayatında  olmazsa olmaz bir aksesuar olma durumunu hala muhafaza etmektedir. Kamusal alanda kanun gereğidir,özel sektörde iş akti gereğidir. 

Başörtüsü ve Kravat

                Başörtüsü, dini bir vecibe olması hasebiyle müslüman kadınların giyimlerinin olmazsa olmaz  bir parçası olmasına karşılık, kravat eski bir tarihe sahip olsa bile  artık  Modernizmin önemli bir sembolü durumuna getirilmiş bizden olmayan bir aksesuardır. Hiçbir dini  referansı olmayan,laik,resmi,beynelmilel bir aksesuar konumundadır.  Laik,dünyevi bir yaşam tarzının sembolik bir öğesi  olan ‘kravat’; kibir,gösteriş,farklılık, resmiyyet alameti olarak  İslamdışılığı bizatiği kendinden menkuldür. Hicabı karşılamayan modern libas türlerinin İslamdışılığı gibi. İslama ve müslümanlara savaş açmış dünya istikbarının Amerikalı,İsrailli liderleri ve  temsilcilerinin kıyafetinden teberri etmeyi hafife alanlar ,aldanışların; ayrıntı zannedilen konularda başladığını görmelidirler. Müslüman erkeklerin başta kravatlı ve takım elbiseli modern kıyafete bu kadar  arzulu olmalarının gerisinde dünyevileşme tutkusunu aramak haksızlık olmasa gerek. Zira yoksul ve fakir kesimden ziyade zenginleşmiş kesimlerde daha çok görülen bu sapma,esaslı bir bozulmanın, aysbergin  görünür yönünden başka bir şeye tekabül etmediği ortadadır.

Bu açıdan Lüks tüketimin gayrimeşruluğu kadar, kravat ve modern giyim tarzı da üzerinde durulması gereken bir  konudur.